محمد احصائی
سید محمد احصائی متعلق به نسلی از هنرمندان است که می‌توان آن‌را نسلِ ممکن‌ها نامید: نسلی که در سایۀ تلاش و کوشش خود توانست در هر زمینه‌ای از هنر و معماری تا ادبیات و نقد بدرخشد و آثار ماندگاری از خود به ثبت برساند. او متولد 1318 در قزوین بوده و فارغ‌التحصیل دانشکدۀ هنرهای زیبای تهران است و در همین دانشکده نیز سال‌های بسیاری را به تدریس و پرورش دانشجو پرداخته و به افتخار بازنشستگی نائل شده است. در یکی از پر التهاب‌ترینِ دوران‌ها درس خواند، آموزاند، بالید و به بیانی شخصی و ماندگار در عرصۀ نقاشیخط رسید. میراثی که احصائی از آن بهره‌مند شده چند گانه است: در واقع او با بهره بردن از تلاش‌های هنرمندانِ مکتب سقاخانه از سویی، خوشنویسی و خط ایرانی از سوی دیگر و آگاهی و اشراف به فرهنگ دینی و ملی ایرانیان آثاری در بستر همین فرهنگ اما در قامتی جهان پدید آورد که همین عوامل موجب تشخص نام وی گشته است. احصائی گرافیست نیز بوده و تاثیر گرافیک در بسیاری از آثار و دوره‌های کاری او مشهود است. احصائی با استفاده از حروف مختلف و با تکیه بر سنت کتبی و خط ایرانی، جایگاهی نوین به واحدهای مختلف معنایی می‌دهد: از کوچک‌ترین واحد یعنی واج، تا واژه یا طبق سنتِ زبان‌شناسی نوین واژَک و سپس واحدهای بزرگ‌تر یعنی جمله همه و همه برای احصائی موجب پدید آوردن واحدی به نام گفتمان می‌شوند که در آن معنا به منصۀ ظهور و بروز می‌رسد.
گفتنی است اگر چه سنت شفاهی و سخن در میان ایرانیان سابقه‌ای بس دراز داشته و در ادبیات پیش از اسلام به ویژه قابل پیگیری است، اما در دورانی که ثبت و جمع‌آوری آغاز شد، ایرانیان به این نکته که خط در کنار آوا در تولید معنا نقش دارد پی برده و همین موضوع اساس کار احصائی نیز هست: خط با پدید آوردن دال‌هایی معنا را متکثر کرده و لذا دیگر با مدلولی نظیر به نظیر برای هر دال مواجه نیستیم و این دال‌های خطی هستند که در جایگاه اصلی معناسازی قرار می‌گیرند.
بدین ترتیب اگر چه بسیاری از معانی واحدهای مختلفی که احصائی پدید آورده پیش از آن برای مخاطب قابل فهم بوده اما بر بستر بوم یا مقوا واجد معنایی تازه شده و به اصطلاح شکل نوشتاری آن از تمام مدلول‌ها و محتواهای از پیش تعیین شده تهی گشته و آشنایی‌زدایی برای بیننده و یا مخاطب رخ می‌دهد. دوره‌های مختلف کاری این هنرمند را شاید بتوان از یکدیگر متمایز کرد اما تنیدگی آثار احصائی برای سبک‌شناسان این تمایز و تقسیم را دشوار می‌کند زیرا هر چند در حوزۀ فرم این مهم می‌تواند قابل انجام باشد اما معنا امری دیگر است و تکاپوی بیش از هفتاد سال کار هنری احصائی جستجویی بی وقفه در ساحت معناست.
سهراب احمدی
