پرویز کلانتری

پرویز کلانتری در سال 1310 در زنجان زاده شد و تحصیلات خود را در رشتۀ نقاشی در سال 1338 در دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران به پایان رساند و نخستین نمایشگاه انفرادی او نیز در سال 1340 و در همین دانشکده برگزار شد. او نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی متعددی در گالری‌های ایران و خارج از کشور برگزار کرده است که این نمایشگاه‌ها از ابتدای دهۀ 40 خورشیدی تا پایان حیات هنرمند ادامه داشته است. علاوه بر فعالیت‌های هنری، او سالها در دانشکدۀ هنرهای زیبا نیز تدریس کرده و بسیاری از اساتید کنونی از شاگردان قدیمی کلانتری محسوب می‌شوند. بیشترینۀ نقاشی‌های کلانتری مایه از معماری سنتی ایران دارد: خشت، کاهگل و دیوارهایی که نمایه‌ای از سرعت عبور زمان و فرسایش آدمی‌اند. کلانتری از بین عناصر چهارگانۀ مشهور یعنی آب، آتش، خاک و هوا، خاک را همچون پیش‌نمونه‌ای برای سایر عناصر در نظر گرفته و همین عنصر است که گاه به صورت ترکیب‌مواد و گاه با برجای نهادن رنگ و حالت خود در آثار او نقشی انکارناپذیر دارد. این عنصر نزدیک‌ترین ماده برای ادراک جهان بوده و نمادی از نزدیکی آدمی به زمین و برآمدن از آن است: با توجه به آنچه گفته شد کلانتری با بهره بردن از عناصر معماری ایرانی با محوریت خاک بسیاری از مفاهیم فرهنگ غنیِ ادبیِ ایران را نیز به صورتی تلویحی در آثارش می‌نهد: ریتم و آهنگ، فناپذیری آدمی و بازگشت او به خاک، اغتنام فرصت و غیره همه در نقاشی‌های او نقشی اساسی دارند. گفتنی است به جز این دوره از آثار کلانتری، دورۀ دیگری از کارهای او ریشه در فرهنگ عشایری ایران داشته و در واقع نوعی قوم‌نگاری و مردم‌نگاری به شیوه‌ای هنری و دیداری است. این دورۀ کاری کلانتری نشانی از تکثر ملت ایران در عین وحدتی دارد که خود او نیز برآمده از چنین دیدی است. پرویز کلانتری را شاید بتوان جز ریشه‌دارترین هنرمندان ایرانی در فرهنگ عامه و سنتی ایران دانست که این نوع نگاه توجه بسیاری از منتقدان، گالری‌داران و مجموعه‌داران را بیش از 60 سال متوجه خود نموده است. کلانتری در سال 1395 خورشیدی از دنیا رفت و میراثی از توجه به فرهنگ ایرانی در هنرهای دیداری را از خود برجای گذاشت.

سهراب احمدی

عکس از مریم زندی