نمایشگاه چندرسانه ای عظیم مرکباتچی / 89 ثانیه آخر
آرت‌فیر ولتا بازل 2025، به‌عنوان یکی از رویدادهای پیشرو در عرصۀ هنر مدرن و معاصر، بستری اساسی برای تمرکز برگفتگو بین هنرِ خاورمیانه، شمال آفریقا با هنر اروپا محسوب می‌شود. این رویداد در سال جاری، تکیه بر کشف و شنیدن صداهای تازه در عرصۀ هنرهای دیداری و معرفی روایت‌های کمتر شنیده‌شده را دارد. صداها و توانایی‌هایی که اگرچه ریشۀ ژرف در فرهنگ‌های ملی و جریان‌های اجتماعی سرزمین خود دارند، اما در عرصۀ تصویر به صورت کلی و هنرهای دیداری به صورت اخص می‌توانند بستری فراملی و بین‌المللی قلمداد شوند. در همین راستا، آرت‌فیر ولتا، با تأکید بر نمایش‌های انفرادی و تمرکز بر تکثر و تنوع فرهنگی، فضای مناسبی برای گفت‌وگوی بین‌المللی میان هنرمندان، مخاطبان، کیوریتورها، منتقدین و تحلیل‌گران آثار هنری فراهم می‌کند، گفتنی است نه تنها این آرت‌فیر بر نمایشگاه انفرادی هنرمندان تأکید می‌نماید بلکه با استقبال از گالری‌هایی که برای نخستین بار در این رویداد شرکت می‌کنند، فرصتی را فراهم می‌آورد که گالری بتواند با تمرکز بر یک هنرمند، امکان انسجام در ارائه و فروش آثار را داشته باشد. همسو شدن با اهداف این آرت‌فیر به ویژه در زمینۀ انسان‌گرایی ما را بر آن داشت که ضمن مطالعه در آثار هنرمندان ایرانی، عظیم مرکباتچی را به عنوان هنرمندی با ظرفیتی فراملی و هم‌جهت با اهداف انسانی این آرت‌فیر برگزینیم. در واقع گالری مژده در این دورۀ رویداد ولتا، پس از گذراندن نزدیک به 26 سال تجربۀ برگزاری نمایشگاه، حضور در رویدادهای بین‌المللی، معرفی چهره‌های نوظهور و ارتباط با بدنۀ جامعۀ هنری از قبیل هنرمندان، کیوریتورها، منتقدان و دانشگاهیان تصمیم دارد که غرفۀ این گالری را به نمایش آثاری از عظیم مرکباتچی اختصاص دهد. این تصمیم نه تنها با اهداف ولتا همسو و هم‌جهت است، بلکه توانایی‌های این هنرمند در اتخاذ چنین تصمیمی سهمی به‌سزا داشته است: عظیم مرکباتچی هنرمندی است که در عین آنکه دغدغۀ مطالعۀ تصویر را دارد، اما عرصۀ تصویر را به چالشی روایی برای بیننده مبدل می‌نماید، این چالش در عرصۀ زندگی روزمرۀ ایرانیان پرسشی تاریخی-اجتماعی محسوب می‌شود، پرسشی که ناظر بر دهه‌ها و هزاره‌ها ایستادگی و آزادی‌خواهی ایرانیان است. آثار مرکباتچی صحنه‌ای تئاترال از تکرارها و تداوم‌هاست، پرسش از چیستیِ هویت فردی و اجتماعی است و لبۀ تیز آثار نشان از عبور از فرد برای شناخت او در عرصۀ اجتماع و کنش‌های اجتماعی اوست. اگرچه ریتم و حرکت در آثار وی نقشی اساسی دارند، اما تن نیز جز لاینفک بیشترینۀ آثار مرکباتچی هستند: ما با تن خود در اجتماعی حضور داریم که تن را گاه به بند کشیده و گاه با کنترل، آن‌را به خفقان و ترس و حرمان دچار می‌کند. از این سبب است که آثار مرکباتچی لایه‌هایی درهم تنیده و پیچیده از معنا هستند که با عبور دادن مخاطب از سطح ادراک فیگوراتیو او را به سوی ادراکی ژرف‌تر، شناختی و حتی کنشی دعوت می‌کنند. مخاطب با دیدن آثار او شروع به پرسش از هویت، خود، تن و اجتماع می‌کند و بدین‌ترتیب مرکباتچی عرصه‌هایی از تصویر را کشف می‌کند که قابل تقلیل به امر بازنمایانه نیستند.
گالری مژده با توجه به بیان تصویری این هنرمند، بر این باور است که آثار مرکباتچی می‌توانند مخاطب بین‌المللی را به تأمل دربارۀ مفاهیمی که قسمتی از آنها گفته شد وادارند و علاوه بر این نکات آثار او درک ملموس‌تر و نزدیک‌تر از ایران، انسان و هویت ایرانی در عرصۀ اجتماع فراهم می‌آورد: هویتی چندتکه، گاه گسسته و در چالشی همیشگی میان امر تاریخی و اسطوره‌ای.
سهراب احمدی
عظیم مرکباتچی، 89 ثانیۀ آخر، 100×70 سانتی‌متر، رنگ روغن روی بوم، 1404
